Màu mắt là một đặc điểm độc đáo, thu hút sự tò mò và thích thú của con người từ lâu. Từ màu nâu phổ biến đến màu xanh lá hiếm có, sự phát triển của màu mắt chịu ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền, mức độ melanin, và thậm chí cả các yếu tố môi trường. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ điều gì quyết định màu mắt, lý do màu mắt có thể thay đổi theo thời gian, và những tình trạng hiếm gặp dẫn đến các biến thể màu mắt độc đáo.
1. Điều gì tạo nên các màu mắt khác nhau?
Màu mắt của bạn được quyết định bởi melanin, một loại sắc tố nằm trong mống mắt — phần bao quanh con ngươi của mắt. Trái ngược với suy nghĩ thông thường, chỉ có một loại sắc tố duy nhất ảnh hưởng đến màu mắt: melanin. Càng nhiều melanin trong mống mắt, mắt của bạn càng có màu sẫm. Mức độ melanin cao dẫn đến màu mắt nâu, trong khi mức độ thấp hơn tạo ra các màu sáng hơn như xanh dương hoặc xanh lá.
Tại sao mọi người có lượng Melanin khác nhau?
Lượng melanin trong mống mắt của mỗi người chịu ảnh hưởng bởi di truyền. Màu mắt phụ thuộc vào sự kết hợp các gen thừa hưởng từ cả cha và mẹ, và thông tin di truyền này có thể rất khác biệt, ngay cả giữa các thành viên trong gia đình. Không đơn thuần chỉ có gen “trội” và gen “lặn” như suy nghĩ trước đây — việc thừa hưởng màu mắt là một sự pha trộn phức tạp từ nhiều gen khác nhau.
2. Màu mắt có phải là yếu tố di truyền?
Câu trả lời vừa là "có" vừa là "không". Màu mắt của trẻ chắc chắn chịu ảnh hưởng từ màu mắt của cha mẹ. Tuy nhiên, các gen di truyền có thể kết hợp theo nhiều cách khác nhau, tạo ra sự đa dạng về màu mắt. Trước đây, người ta cho rằng màu nâu là "trội" và màu xanh dương là "lặn", nhưng khoa học hiện đại đã chỉ ra rằng việc quyết định màu mắt không đơn giản như vậy.
Mỗi người thừa hưởng hai cặp gen từ cha mẹ, và có nhiều khả năng khác nhau về cách thông tin di truyền này được biểu hiện. Chỉ khi đứa trẻ ra đời và lớn lên, chúng ta mới có thể biết rõ màu mắt thực sự của trẻ.
3. Màu mắt phổ biến nhất là gì?
Màu nâu là màu mắt phổ biến nhất trên toàn thế giới, với nhiều sắc thái khác nhau. Ở Châu Phi và Châu Á, phần lớn dân số có mắt màu nâu đậm, trong khi ở Mỹ, khoảng 40% người dân có mắt màu nâu, tính theo mọi sắc thái từ nâu đậm, nâu trung bình, nâu mật ong cho đến hổ phách.
4. Màu mắt hiếm nhất là gì?
Màu xanh lá cây là một trong những màu mắt hiếm nhất, với chỉ khoảng 2% dân số thế giới sở hữu màu mắt này. Tại Mỹ, khoảng 9% người có mắt màu xanh lá. Nhiều khảo sát cho thấy màu mắt xanh lá cũng được coi là một trong những màu mắt hấp dẫn nhất.
5. Màu mắt có thể thay đổi không?
Có thể! Phần lớn trẻ sơ sinh người da trắng không phải gốc Mỹ Latin sinh ra với màu mắt xanh dương. Tuy nhiên, màu mắt của chúng có thể sẫm hơn theo thời gian do sự phát triển thêm melanin trong mống mắt trong thời kỳ sơ sinh và thời thơ ấu. Vì vậy, một đứa trẻ sinh ra với màu mắt xanh nhạt có thể sẽ có màu xanh đậm hơn hoặc thậm chí là một màu hoàn toàn khác khi lớn lên.
Hầu hết mọi người sẽ có màu mắt ổn định vào khoảng 6 tuổi. Tuy nhiên, một số người (10-15% trong cộng đồng người da trắng) có thể gặp phải sự thay đổi màu mắt suốt tuổi thiếu niên và trưởng thành.
6. Biến đổi màu mắt không đồng đều
Nếu quan sát kỹ, bạn có thể thấy nhiều người có các sắc thái khác nhau trong từng phần của mống mắt. Điều này hoàn toàn bình thường và thường do sự khác biệt về cấu trúc mô trong mống mắt. Ngoài ra, một số người có thể có “tàn nhang” sắc tố (gọi là nevus) ở một phần của mống mắt hoặc có một biến thể gọi là dị sắc tố (heterochromia), nơi một phần hoặc toàn bộ mống mắt có màu khác biệt.
Trong những trường hợp hiếm gặp, trẻ sơ sinh có thể có mắt với hai màu khác nhau do một tình trạng gọi là hội chứng Horner. Nếu bạn nhận thấy sự thay đổi bất thường về màu mắt của mình hoặc màu mắt thay đổi ở tuổi trưởng thành, nên tham khảo ý kiến bác sĩ nhãn khoa để tìm hiểu nguyên nhân.
Việc hiểu rõ về cách mà màu mắt phát triển và thay đổi không chỉ giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về bản thân mà còn là cách tốt nhất để bảo vệ và chăm sóc đôi mắt.
